Nauwelijks een week nadat we afscheid namen van Paatje Phefferkorn, is er weer iemand vertrokken naar de hoogste commandant. Ex-KNIL man Bo Keller. Ook negentigplus, maar toch, juist die mensen kunnen we het moeilijkste missen. Zij hebben de levenservaring die wij nooit zullen krijgen.

Bo Keller maakte deel uit van het KNIL, zat in Nieuw-Guinea en maakte mee dat het KNIL werd opgeheven. Hij was een intelligente opmerkzame man, met gevoel voor humor en een goed geheugen. Dat weet ik omdat ik hem een aantal keren heb ontmoet. Een van die ontmoetingen heb ik gefilmd. Heel simpel, camera op het statief zetten, knopje record indrukken en dan praten. Het is geen Hollywoodfilm maar je hebt wel een heldere opname waar je later iets aan hebt en dat 'later'komt altijd sneller dan we denken.

Ook nu dacht ik dat er altijd nog tijd zou zijn om hem vragen te stellen.

Een paar dagen voor zijn vertrek mailde hij me nog over de kwestie van het schoeisel bij het KNIL, waar inderdaad veel over te zeggen valt. Ik dacht, daar kom ik op terug, maar nu kan dat niet meer.

Einde oefening.

Hij laat een leegte na.

Juist de negentigplussers zijn belangrijker dan ooit. Vergelijk ze eens met een gemiddelde twintigplusser, die kan zich nauwelijks voorstellen hoe het leven in Indië was zonder wifi. Zonder mobiele telefoons. En eerlijk waar, ik heb de jongeren ontmoet die niet op het idee kwamen om hier vragen over te stellen. Omdat ze het zich niet konden voorstellen.

En wij allen zijn in meer of mindere mate die twintigplussers. Als je niet weet hoe of wat, dan kun je er ook nauwelijks vragen over stellen. Alleen wat we weten, kan in een boek terecht komen. Dus dan heb je mensen nodig, die uit eigen ervaring weten wat doorgegeven moet worden aan kennis en inzicht.

Per dag raakt Indië verder weg in de tijd. Zo gaat het, maar nooit achterover leunen en zeggen soedah laat maar. Het is bewaren wat we bewaren kunnen.  Verhalen van de oudsten, waardoor we begrijpen wie we waren en wie we zijn, en hoe de vrede was voor de oorlog kwam, en hoe die oorlog door de generaties heen reist, steeds in een andere gedaante. En de fles op de wc. En glastouw. En wie er in de bioscoop achter het doek zaten. Vragen en vertellen, zo blijft wat blijven moet.

https:/www.indischeschrijfschool.nl