Sinds kort breng ik veel tijd door tussen zeer kostbare 17e eeuwse schilderijen.

Er vielen mij enkele dingen op. Op een schilderij van Hendrick Dubbels: gezicht op het IJ, zien we op de achtergrond een lichaam aan de galg hangen. Ik realiseerde me dat je in de 17e eeuw voor diefstal al gehangen kon worden.

Arme drommels (soms zelfs kinderen) die de verleiding niet konden weerstaan en die ter “leringhe ende vermaeck” in het centrum van de stad terechtgesteld werden (soms na marteling). Wier lichamen door de stad naar het galgenveld gesleept werden om daar te worden verslonden door de “vogelen des velds” (raven en vale gieren).

Op een ander schilderij (schilder onbekend) zie je een Nederlands oorlogschip een Turkse galei rammen. Opvallend is dat aan de roeiriemen van het Turkse schip mannen met een blanke huidskleur zitten: blanke slaven, zoals er in het Midden–Oosten en Noord Afrika duizenden waren.

Het Hollandse oorlogschip deed me denken aan de kinderen uit weeshuizen, die op zeer jonge leeftijd aan boord van schepen gestald werden. Ze waren zo klein dat ze tussen de dekken door konden kruipen om ongedierte te bestrijden. Soms moesten ze stilletjes van de officieren aan boord onder de vertrekken van de bemanning afluisteren wat er zoal gezegd werd. Nog steeds kennen we het negatieve begrip “onderkruiper”.

Ik moest eraan denken, omdat mijn overgrootvader zowel blanke slaaf als kinderarbeider op een schip geweest is. Het vond plaats rondom 1850.

In ons land gaan stemmen op om de afschaffing van de slavernij jaarlijks te gaan vieren. Een mooie gedachte, zeker ook omdat in het comité veel mensen afkomstig uit West Afrika zitten, wier voorouders de slaven aanleverden, die door onder meer de Nederlanders verhandeld werden.

Slavernij was in die streken een eeuwenlang bekend fenomeen. Pas in de koloniale tijd werd slavernij verboden, maar in sommige landen bestaat het helaas nog steeds. Mooi dat die donkere comitéleden zo schuldbewust zijn, net als de auteurs van de geschiedenisboeken waar ik ooit les uit gegeven heb. Die schreven overigens nooit dat slavernij op Nederlandse bodem absoluut verboden was; ook in de 17e eeuw! Dat verbod werd helaas geraffineerd ontdoken.

In het verleden waren mensenlevens onbelangrijk. De kleur deed er niet toe. In Nederland werden blanke kinderen uitgebuit door blanke ouders en blanke ondernemers. In West Afrika waren het donkere mensen, die mensen van een andere stam vingen en verhandelden.

De bevrijding van de Nederlanders van onderdrukking, onvrijheid en uitbuiting geldt dus voor mensen met alle kleuren. Niet alleen voor donkere Nederlanders.

Om een einde te maken aan onvrijheid in ons land stelde Van Houten in 1874 zijn zogenaamde kinderwetje op; 11 jaar na het afschaffen van de slavernij. Ook werd de doodstraf afgeschaft in 1870. In een vrij korte periode gingen de ogen open. Niet alleen ten voordeel van slaven in onze koloniën, maar ook ten voordeel van blanke kindertjes en in ons eigen land. De medemens en medemenselijkheid werden ontdekt.

We mogen deze periode best herdenken, maar welke datum, welke gebeurtenis nemen we daarvoor?

De afschaffing van de slavernij, terwijl er nog zeer groot onrecht bestond? Misschien dan maar het laatste “wapenfeit” uit die periode waardoor iedereen een betere toekomst kreeg.

Daarom stel ik 19 september voor: de dag dat het kinderwetje van Van Houten werd aangenomen.