door Chris Willemsen
Hoe lang duurde de 80-jarige oorlog? We hebben het allemaal uit ons hoofd moeten leren: 68 jaar. Weliswaar van 1568 tot 1648, dus bruto 80 jaar. Maar van 1609 tot 1621 was er een Twaalfjarig Bestand, waarvan ik me altijd heb afgevraagd hoe ze in 1609 al wisten dat het tot 1621 zou duren.
Ach ja, vaderlandse geschiedenis, dat vak bestond toen nog. Of het belangrijk was, was niet belangrijk. Het ging erom dat je leerde leren. Tot ’s avonds laat alleen in je kamertje, bureaulampje aan, glaasje Riedel erbij. En stampen stampen stampen. Rijtjes bij de talen. Net als bij topografie dat toen nog aardrijkskunde heette. Formules bij het rekenen. En dus die futloze feitjes bij geschiedenis. Unie van Atrecht, Unie van Utrecht, 1600 Slag bij Nieuwpoort, 1648 Vrede van Münster. Hartstikke belangrijk dat je dat wist.
Spanje was onze vijand, als ik het goed begrepen heb. Maar in eigen land was het ook hommeles. Alom onrust en ontevredenheid. Een strijd tussen de monddood gehouden bevolking en het bureaucratische geboefte dat het eigenbelang prevaleerde boven het landsbelang. Wat dat betreft is er in vier eeuwen niet veel veranderd. Toegegeven, we zijn heel wat welvarender geworden, maar spelen die status nu in moordend tempo kwijt. Onze beschaving rammelt aan alle kanten. Wie dat niet ziet, is stekeblind.
Terug naar toen. Indertijd werkte de redelijk gefortuneerde Johan van Oldenbarnevelt zich op tot landsadvocaat en raadpensionaris van de Staten van Holland. Hij wist erdoorheen te drukken dat niet de Raad van State ons hoogste bestuursorgaan werd, maar de Staten-Generaal. Hij zorgde er ook voor dat Nederland onafhankelijk werd van buitenlandse mogendheden. Een vechter en een buitenbeen met een eigen wil en een grote bek. En met veel vijanden.
Volgens de annalen, want er zijn nog maar weinig getuigen in leven uit die tijd, kon Van Oldenbarnevelt moeilijk overweg met anderen. Maar op zeker moment móést hij wel met anderen samenwerken. Met name met Maurits van Oranje, de tweede zoon van Willem van Oranje. Lang verhaal kort, Maurits was een gluiperd van de hoogste orde. Zag kans hele bevolkingsgroepen tegen Van Oldenbarnevelt op te zetten. En beschuldigde hem van hoogverraad.
Op 13 mei 1619, dus tijdens het Twaalfjarig Bestand, werd Van Oldenbarnevelt onthoofd. Op het Binnenhof, want daar was het toen ook al elke dag feest. Opdrachtgever Maurits van Oranje. Kort voordat de beul zijn taak uitvoerde, zeggen de geschiedenisboeken, sprak Van Oldenbarnevelts zijn laatste woorden: “Mannen, gelooft niet dat ik een landverrader ben, ik heb oprecht en vroom gehandeld, als een goede patriot, en zo zal ik sterven.”
Geen idee over het waarom van die oorlog, maar er zijn vuistdikke boeken over geschreven. Die Filips de Tweede schijnt een bloedhond geweest te zijn en wij hadden blijkbaar weinig weerstand om de beste man het hoofd te bieden. En dus lopen er in Nederland nog mensen rond die onze toenmalige overheid nalatigheid verwijten. Volgend jaar zullen ze ons er nadrukkelijk aan herinneren wanneer het exact 400 jaar geleden is dat het Twaalfjarig Bestand eindigde. Bij Op1, Jinek en andere intellectuele talkshows zien we ze aan tafel zitten. Tot tranen toe geroerd, maar strijdbaar tot op de voorpagina van Volkskrant en NRC. Ze hebben nog altijd een trauma als gevolg van die afschuwelijke tijd. Als ik Rutte was, zou ik alvast een potje vrijmaken voor de Stichting NSTO. Nabestaanden Slachtoffers Tachtigjarige Oorlog.