Aanvankelijk dacht ik op zondagavond 10 mei jl. dat een groepje kwajongens een duizendklapper die ze nog op zolder hadden liggen afstaken, om daarna snel weg te rennen. Er werd inderdaad weggerend, maar niet van een duizendklapper. Het was een liquidatie met automatische vuurwapens. Het slachtoffer: Ibrahim A., naar verluidt een 25-jarige ‘uithaler’: iemand die drugs uit containers haalt. Ik heb hem doorzeefd en levenloos op straat zien liggen.

Rondvliegende kogels, dikke auto’s en jonge jongens.

Natuurlijk schrik je je dan kapot als zoiets een meter of veertig van je huis gebeurt. Het is een wonder dat er – na het afvuren van zeker twee volle salvo’s in een woonwijk – geen andere slachtoffers zijn gevallen.

Aan het feit dat dit soort dingen gebeuren was ik echter al wel gewend. Dat gebeurde vrij snel, na m’n installatie als gemeenteraadslid in Rotterdam, nu ruim twee jaar geleden. Ik ben me toen kapot geschrokken van de omvang van de drugscriminaliteit in Nederland en de maatschappelijke gevolgen die het heeft.

Dan heb ik het niet alleen over rondvliegende kogels in woonwijken, en het onveiligheidsgevoel daarmee gepaard gaat. Het gaat ook over jonge jongens, die op soms wel achtjarige leeftijd, worden gerekruteerd als drugsrunners en daarna een leven vol criminaliteit tegemoet gaan. Het beeld van de oudere jongens in de wijk, die in dure kleren lopen en in dikke auto’s rijden, is te moeilijk te weerstaan. Moeders moeten machteloos toekijken hoe hun zoons de criminaliteit worden ingezogen en hun toekomst vergooien. Hardwerkende buurtgenoten, die een dikke boete krijgen als ze te laat hun belasting betalen, raken geïntimideerd en gefrustreerd door de jonge jongens die voor hun deur rondscheuren in auto’s van meer dan een ton – en daar blijkbaar mee wegkomen. En nee, ik heb het niet over dat handjevol DJ’s en YouTubers die het wel eerlijk verdiend hebben.

If you do the same shit, you get the same shit.

We hebben te maken met een maatschappij-ontwrichtend probleem, en we krijgen dat probleem maar niet onder controle. Sterker nog: het wordt alleen maar erger. Nu is mijn ‘echte baan’ (gemeenteraadslid zijn is een nevenfunctie) ondernemer zijn en laat ik daar nu een waardevolle les van geleerd hebben: if you do the same shit, you get the same shit. Met andere woorden: als we doorgaan zoals we nu bezig zijn, gaat er niets veranderen. Dan blijft het erger worden.

Misschien denk je nu: hier komt een pleidooi voor legalisatie van drugs. Daarmee haal je het verdienmodel van criminelen onderuit en hoppa, klaar, we kunnen weer zorgeloos pillen vreten op festivals. Was het maar zo simpel. Legalisatie is helaas niet de silver bullet zoals velen beweren.

Dat het niet de oplossing is, betekent echter niet dat het niet een deel van de oplossing kan zijn. Ik denk wel degelijk dat we voor bepaalde drugs serieus moeten kijken of legalisatie kan helpen. De gedachte, namelijk, om het verdienmodel van criminelen onderuit te halen is een heel goede en terechte, en in een oplossing onmisbaar. Drugscriminelen doen het immers niet voor het avontuur, maar voor het geld.

Over dat geld gesproken: we moeten zorgen dat ze het geld dat ze verdienen met drugs niet kunnen uitgeven. Met andere woorden, pak ze waar het pijn doet: hun portemonnee. Dat doe je door bijvoorbeeld cash betalingen zoveel mogelijk te minimaliseren en de grens van een verplichte melding van een betaling van contant geld verlagen van €10.000 naar €1.000, door landelijke patsercontroles in te voeren en meer controles uit te oefenen op het kopen van vastgoed met crimineel verkregen vermogen. Verhoog daarnaast de straffen voor drugshandel, want dat is nu gewoon een gunstige vestigingsvoorwaarde voor de internationale drugsmaffia om in Nederland zaken te doen en we zijn al een stuk verder in de aanpak van drugscriminaliteit in dit land.

Handhavingsdicussie wordt legalisatiedebat

Als je deze voorstellen echter voorlegt ter politieke besluitvorming, ontaardt het politieke debat binnen twee minuten in een debat over legalisatie in plaats van of het proportionele en/of effectieve handhavingsmiddelen zijn. Ook om die reden zou het goed zijn serieus te onderzoeken of we bepaalde drugs moeten legaliseren en daar voor eens en altijd een beslissing over te nemen. Toen ik rond ging bellen in de gemeenteraad om steun te werven voor een motie was letterlijk het antwoord van een partij ter linker zijde (ik noem geen namen, maar het begint met de P en rijmt op vdA): “Ja, we vinden het wel een goed idee, maar zijn eigenlijk voor legalisatie van bepaalde drugs, dus gaan het niet steunen zoals het er nu voor ligt.” Het zou daarom dus een bijzonder goed idee zijn om voor eens en voor altijd te bepalen: deze drugs zijn legaal en deze niet. Reguleer vervolgens wat mag en handhaaf keihard op wat niet mag.

Maar dan nog: kleine kans dat de uitkomst van een dergelijk (apolitiek) traject zal zijn dat bijvoorbeeld cocaïne, heroïne, GHB en crystal meth legaal zouden worden, alleen al om het zeer verslavende karakter in combinatie met de gezondheidsrisico’s ervan.

Legalisatie, als het al een oplossing is, is dus in ieder geval niet de heilige graal die drugscriminaliteit zal doen verdwijnen, omdat het überhaupt maar voor een beperkt aantal soorten drugs (wiet, misschien XTC, hoewel discutabel) zal opgaan.

Dat geldt niet voor de onderliggende gedachte van legalisatie: het verdienmodel van drugscriminaliteit om zeep helpen. Legalisatie is daarvoor niet het enige middel: een andere manier is de vraag naar drugs terugbrengen. Die vraag zorgt immers voor het aanbod en dus een levendige drugshandel.

Alle tieners zeggen ja tegen MDMA

Alleen: hoe doe je dat in een maatschappij waar de norm aan het worden is dat je wel eens (hard)drugs gebruikt? Immers, alle tieners zeggen ja tegen MDMA. Toch?

Wat zou kunnen helpen is die tieners, en hun oudere mede-drugsgebruikers, bewuster te maken van de negatieve maatschappelijke gevolgen van drugs. Deze zijn namelijk grotendeels onbekend bij vrienden van mij (geen tieners meer) die geregeld drugs gebruiken en het bredere publiek. Drugs gebruiken wordt geassocieerd met plezier en niet met de ellende die de instandhouding van de vraag ernaar teweeg brengt.

Misschien is dat ook niet zo gek als je bedenkt dat gevolgen van drugscriminaliteit landen in kwetsbare achterstandswijken zoals Bloemhof en Feyenoord en niet in yuppenwijken als Bergpolder en Blijdorp. Met uitzondering van 10 mei jl. dus, toen het raak was in het Liskwartier. Dan schrikt iedereen zich (uiteraard) kapot, inclusief ikzelf, maar als het niet aan corona had gelegen, had een groot deel van mijn buurtbewoners gewoon deze zomer op de festivals illegale drugs staan gebruiken waarmee je drugscriminaliteit – en dus dit liquidaties in woonwijken met automatische wapens – in stand houdt.

Billboards bij festivals

Om die reden heb ik vorig jaar al voorgesteld bij festivals – waar op grote schaal drugs wordt gebruikt – voorgesteld billboards neer te zetten met daarop een visualisatie van de maatschappelijke gevolgen van drugs. Vermoorde mensen op straat, kinderen die aangesproken worden door criminelen op de basisschool, noem maar op.

Het is een beetje hetzelfde idee achter de afschrikwekkende plaatjes op pakjes sigaretten, je weet wel: “Roken brengt u en anderen rondom u ernstige schade toe”. Of eigenlijk is nog een betere vergelijking Netflix documentaires als What the Health en Cowspiracy. Genoeg van mijn (drugsgebruikende) vrienden consumeren na het zien van die documentaires geen of minder vlees.

Die vrienden en de stijging van het aantal vegetariërs in Nederland en de wereld laat zien dat we dus weldegelijk de relatie tussen onze eigen consumptie en maatschappelijke impact begrijpen – en belangrijker: daar ook naar bereid zijn te handelen. Alleen moeten de maatschappelijke gevolgen van -, en relatie met drugsgebruik dan zichtbaarder en duidelijker worden voor de consument. Daar ligt onder andere een taak voor de politiek.

De motie voor die billboards heeft het overigens na veel lobbywerk gehaald, maar van harte ging het niet, omdat het debat dus gelijk ging over legalisatie en niet over een effectieve bestrijding van illegaal drugsgebruik, waar je van alles van kan vinden, maar wel gewoon nog steeds illegaal is. De afdoening is in verband met corona uitgesteld tot volgend jaar.

Hopelijk staan ze er wel in 2021. Niet alleen omdat dat zou betekenen dat we tegen die tijd een corona-vaccin hebben, maar vooral omdat het hoog tijd wordt dat kopers en gebruikers van illegale drugs, wat dat dan ook is, bewust worden van de gevolgen van hun handelen. Dan heb ik het dus niet over de gevolgen voor je eigen gezondheid – dat moet je tot op een zekere hoogte, als je het weloverwogen doet, lekker zelf weten, maar over de maatschappelijke gevolgen, de gevolgen waar anderen mee kampen en niet jijzelf.

Voor de goede orde: Ik zeg niet dat je bloed aan je handen hebt als je illegale drugs gebruikt, maar je bent wel mede-verantwoordelijk voor de gevolgen van de drugscriminaliteit die je daarmee in stand houdt. Denk daar maar eens over na tijdens je volgende yoga klas.